Sợ nội soi khiến nhiều người bỏ lỡ cơ hội phát hiện bệnh
HÀ NỘIMỗi lần căng thẳng, Thu Trang, 24 tuổi, lại đau dạ dày, cơn đau quặn thắt, vã mồ hôi nhưng không đi khám vì sợ phải nội soi.
Ba năm trước, Trang thường xuyên bị ợ chua, đau quặn bụng. Do công việc bận rộn, cô chọn nội soi không gây mê để kiểm tra dạ dày và nói đây là trải nghiệm ám ảnh.
Cô mô tả bác sĩ vừa đưa ống soi vào họng khiến cổ họng khó chịu, buồn nôn, "nước mắt, nước mũi dàn giụa". Ống soi di chuyển đến đâu là cơ thể cảm nhận rõ, "cơn đau cứ âm ỉ, như kiến đốt", "càng vào sâu càng đau". Sau khi về nhà, cô bị đau họng nhiều ngày, phải uống nhiều nước ấm để giảm tình trạng khó chịu.
"Lần này, cơn đau tương tự nhưng tôi vẫn chần chừ, không dám đi viện", Trang nói và cho rằng bệnh đau dạ dày chỉ cần nghỉ ngơi, kiểm soát ăn uống là khỏi. Cô ra hiệu thuốc để mua thuốc giảm đau và thuốc bổ dạ dày, song uống không điều độ. Gần đây, cô thấy sụt cân nhanh, chán ăn, mệt mỏi, ợ hơi, gia đình yêu cầu con gái đi khám lại. Kết quả nhiễm HP, viêm dạ dày, loét, phải điều trị kháng sinh lâu dài.
"May mắn lần này được nội soi gây mê, khá nhẹ nhàng nhưng tình trạng sức khỏe lại mức báo động", Trang nói.
Tương tự, Sơn 28 tuổi, cũng ngại đi khám vì nghĩ lại phải nội soi. Anh từng bị dạ dày, đại tràng, trĩ, bác sĩ hẹn tái khám định kỳ hàng năm. Với Sơn, nội soi mất nhiều thời gian và tốn kém, cũng không thể điều trị bệnh. "Chưa kể, thủ thuật này gây đau đớn và khó chịu nhiều ngày", anh nói.
Đầu tháng 6, anh đến bệnh viện kiểm tra do đầy bụng, ợ hơi, hơi thở có mùi chua. Kết quả dạ dày bị viêm, loét và polyp, chỉ định sinh thiết.
Trang và Sơn chỉ là hai trong nhiều trường hợp ám ảnh nội soi, dẫn đến ngại đi kiểm tra sức khỏe. Bác sĩ Hà Hải Nam, Phó trưởng Khoa Ngoại bụng 1, Bệnh viện K, cho biết suy nghĩ "nội soi đáng sợ" đã đóng khung trong tâm trí, khiến những người có triệu chứng bệnh hoặc người muốn đi tầm soát đều lo sợ.
"Kể cả khi y học hiện đại hơn, nỗi ám ảnh về thủ thuật này vẫn len lỏi trong suy nghĩ, trở thành rào cản khiến tỷ lệ người người bỏ lỡ bệnh tăng lên", ông Nam nói.
Nguyên nhân chủ yếu do trước đây đa số bệnh nhân phải nội soi không gây mê, gây tê. Phương pháp này có thể đau đớn, buồn nôn, khó chịu, đặc biệt là nội soi đại tràng. Theo bác sĩ, đại tràng gấp khúc nhiều chỗ, khi đưa ống nội soi vào dễ bị kích thích, gây đau đớn, thậm chí bỏ sót tổn thương. Hoặc trường hợp nội soi dạ dày thường buồn nôn, khó chịu, mệt mỏi dài ngày. Chưa kể, phương pháp nội soi cũ khó phát hiện tổn thương ở giai đoạn sớm. Nhiều người còn lầm tưởng kỹ thuật này chỉ để chẩn đoán, không phục vụ điều trị, lại tốn kém.
Thực tế, nội soi không chỉ được dùng để thăm khám bệnh lý, mà ngay trong quá trình nội soi, bác sĩ cũng có thể can thiệp điều trị mà không cần thực hiện phẫu thuật mở. Chẳng hạn loại bỏ các polyp, khối u hoặc dị vật ống tiêu hóa, điều trị xuất huyết tiêu hóa, chẩn đoán vi khuẩn HP, nhận biết khối u lành tính hay ác tính, xác định giai đoạn tiến triển của bệnh. Đặc biệt, trong tầm soát bệnh tiêu hóa, nội soi là "chìa khóa" giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác.
"Nhờ nội soi, bác sĩ có thể phát hiện từ những thay đổi nhỏ trong cấu trúc mạch máu để loại trừ và đưa ra phương án điều trị phù hợp", bác sĩ nói.
Ngoài ra, nội soi giúp sàng lọc nguy cơ, phát hiện sớm ung thư dạ dày hoặc đại tràng (nếu có). Trong quá trình nội soi, bác sĩ sẽ chỉ định cắt khối u, không cần mổ mở hay nằm viện. Trường hợp muộn, bệnh nhân phải mổ mở, vết mổ lớn, đau nhiều, thậm chí không thể can thiệp do quá nặng.
Cùng quan điểm, PGS.TS Đào Việt Hằng, Phó Giám đốc Trung tâm Nội soi Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Phó Tổng thư ký Hội khoa học Tiêu hóa Việt Nam, cho biết dân số Việt Nam rất đông, gánh nặng bệnh tật tiêu hóa rất lớn, đặc biệt ung thư dạ dày, ung thư đại tràng đứng trong hàng các bệnh lý ác tính phổ biến.
Theo Thống kê của Tổ chức Ung thư Thế giới (Globacan 2020), tại Việt Nam, mỗi năm ghi nhận mới hơn 17.000 người ung thư dạ dày; 14.000 ca đại tràng; 3.200 ca thực quản. Song, số ca ung thư phát hiện sớm tại nước ta rất ít, đa phần vẫn phát hiện muộn. Nếu bệnh được phát hiện ở giai đoạn sớm, bác sĩ chỉ cần cắt dưới niêm mạc qua nội soi, còn ở giai đoạn muộn hơn có thể phẫu thuật, tuy nhiên tỷ lệ sống sót hạn chế.
Do đó, tầm soát bằng nội soi đóng vai trò quan trọng do giúp quan sát trực tiếp tổn thương, đánh giá chính xác mức độ ác tính, thậm chí mức độ xâm lấn tại chỗ. Nhờ nội soi, bác sĩ có thể lấy mảnh sinh thiết để chẩn đoán xác định bằng mô bệnh học. Một số trường hợp ung thư sớm có thể cắt bớt qua nội soi.
Theo bác sĩ Hằng, nội soi tiêu hóa đã có những bước tiến bộ vượt bậc, giúp chẩn đoán ung thư đường tiêu hóa ngay từ giai đoạn sớm. Người bệnh có thể lựa chọn nội soi không đau (gây mê) để giảm cảm giác khó chịu, buồn nôn. Bệnh nhân không cảm thấy sợ, ám ảnh sau khi tỉnh dậy.
Kỹ thuật nội soi tiền mê giúp bác sĩ quan sát tổn thương một cách dễ dàng hơn. Các hãng nội soi cũng đưa ra các công nghệ hiện đại như sử dụng các chế độ ánh sáng tăng cường giúp việc phát hiện các tổn thương nhỏ, tổn thương dạng phẳng dễ dàng hơn.
Khi đã định vị được tổn thương, một số chế độ nội soi phóng đại còn giúp quan sát được cấu trúc bề mặt và mạch máu tại chỗ, từ đó định vị chính xác vị trí nghi ngờ ung thư để lấy sinh thiết và đánh giá được tương đối mức độ xâm lấn tại chỗ của tổn thương.
"Nhờ đó, bác sĩ có thể đưa ra phương án can thiệp nội soi cắt hớt tại chỗ hay phải phẫu thuật", bác sĩ nói.
Nhóm đối tượng nên quan tâm đến phương pháp này là những trường hợp tuổi từ 40 trở lên, có triệu chứng báo động (xuất huyết tiêu hóa, rối loạn đi ngoài dai dẳng, gầy sút cân, thiếu máu v.v...) hoặc tiền sử gia đình bị ung thư đường tiêu hóa.
Tuy nhiên, nội soi không phải chỉ thực hiện một lần trong đời. Tùy theo tình trạng, bác sĩ có chỉ định bắt buộc hoặc tái khám để kịp thời phát hiện tổn thương. Do đó, mọi người không nên xem nhẹ tầm soát nội soi định kỳ.
"Không tầm soát thì không phát hiện bệnh, nhưng điều này không có nghĩa bạn không mang bệnh", bác sĩ nói.
