Huyết áp cao - 'kẻ giết người thầm lặng' hủy hoại thận
Huyết áp cao, vốn là "kẻ giết người thầm lặng", đang đẩy nhanh quá trình suy thận trong khi bệnh nhân không hề hay biết.
"Điều đáng sợ là cả huyết áp cao lẫn bệnh thận đều diễn tiến âm thầm, người bệnh thường phát hiện quá muộn", bác sĩ Vivek Bhalla, giáo sư y khoa và thận học tại trường Y Stanford, Mỹ, giải thích. Theo ông, huyết áp cao vốn nổi tiếng là "kẻ giết người thầm lặng", trong khi bệnh thận cũng không có triệu chứng rõ rệt cho đến khi gần đến giai đoạn cuối.
Giải thích về cơ chế này, bác sĩ Suresh Sankar, bác sĩ chuyên khoa thận với 30 năm kinh nghiệm tại Ấn Độ, cho biết thận và hệ tuần hoàn có mối liên hệ mật thiết. Tăng huyết áp gây áp lực liên tục lên các động mạch lớn và nhỏ trên toàn cơ thể. Tại thận, các mạch máu dần bị thu hẹp, yếu đi và xơ cứng. Khi tổn thương này xảy ra, bộ lọc của thận sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến suy giảm chức năng thận và khiến bệnh thận tiến triển.
Bác sĩ Bhalla mô tả đây là một "vòng luẩn quẩn". Bệnh tiểu đường gây ra huyết áp cao, dẫn đến bệnh thận. Khi thận bị tổn thương, chúng lại hoạt động kém hiệu quả trong việc lọc máu và điều hòa huyết áp. Tình trạng huyết áp cao lại càng làm bệnh thận tiến triển nhanh, cựu chủ tịch Hội đồng về Thận trong Bệnh tim mạch của Hiệp hội Tim mạch Mỹ (AHA) ví von điều này "như dầu hôi đổ vào lửa". Vòng xoáy tiếp tục làm huyết áp tăng nặng hơn, vốn là căn nguyên của nhiều vấn đề tim mạch nghiêm trọng như đột quỵ và nhồi máu cơ tim.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ, hơn 34 triệu người, tức 10,5% dân số nước này, mắc bệnh tiểu đường, chủ yếu là type 2. Quỹ Thận Quốc gia ước tính có tới 40% người mắc bệnh tiểu đường type 2 cuối cùng sẽ bị suy thận. Trong khi đó, ở Ấn Độ, bác sĩ Sankar cho hay gần 30% trường hợp bệnh thận mạn là do tăng huyết áp. Ông nhấn mạnh việc không có triệu chứng thường mang lại cho bệnh nhân cảm giác "sức khỏe tốt" giả tạo, điều này có thể rất nguy hiểm. Nhận thức của cộng đồng về tác động của huyết áp cao lên thận và cách phòng ngừa vẫn còn kém.
Tuy nhiên, y học hiện đại đã có "liệu pháp thay đổi cuộc chơi". Bác sĩ Janani Rangaswami, người đứng đầu một tuyên bố khoa học của AHA về các loại thuốc này xuất bản vào tháng 9 trên tạp chí Circulation, cho biết một thế hệ thuốc tiểu đường mới như SGLT2 và GLP-1 không chỉ giảm đáng kể tử vong do bệnh thận mà còn giảm tỷ lệ suy tim và đột quỵ.
Song việc áp dụng các liệu pháp mới còn chậm. Bà Rangaswami, giáo sư lâm sàng tại trường Cao đẳng Y khoa Sidney Kimmel thuộc Đại học Thomas Jefferson ở Philadelphia, chỉ ra nguyên nhân là "cách tiếp cận chăm sóc bệnh nhân có phần rời rạc", khi các chuyên khoa tim mạch, nội tiết, thận học điều trị riêng lẻ.
Để phá vỡ vòng luẩn quẩn này, các chuyên gia khẳng định kiểm soát huyết áp chính là cách bảo vệ thận đơn giản và hiệu quả nhất. Bác sĩ Sankar cho biết tăng huyết áp "dễ phát hiện và có thể kiểm soát được" thông qua việc tuân thủ dùng thuốc và theo dõi huyết áp thường xuyên. Việc quản lý tốt huyết áp sẽ làm chậm đáng kể quá trình tiến triển của bệnh thận. Các biện pháp can thiệp chính bao gồm tuân thủ dùng thuốc đúng liều, đúng tần suất và điều chỉnh liều phù hợp dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. Bệnh nhân cần chủ động theo dõi huyết áp thường xuyên tại nhà.
Song song đó, thay đổi lối sống là yếu tố then chốt. Bác sĩ Bhalla gọi đây là "viên đạn bạc" để phá vỡ vòng luẩn quẩn bệnh lý. "Giảm cân giúp ích trên rất nhiều phương diện", ông nói. "Giảm cân thông qua chế độ ăn uống có thể làm giảm lượng đường trong máu, giảm huyết áp và nguy cơ mắc bệnh thận". Các bác sĩ cũng khuyến cáo bệnh nhân áp dụng chế độ ăn ít chất béo và muối, tránh mọi sản phẩm thuốc lá và tập thể dục đều đặn sau khi đã tham khảo ý kiến bác sĩ.
