Dấu hiệu suy thận theo từng giai đoạn
Suy thận giai đoạn 1, 2 gây mệt mỏi nhẹ, đi tiểu đêm, từ giai đoạn 3 có thể thiếu máu, chán ăn và buồn nôn, cuối cùng là phù toàn thân, hôn mê.
Suy thận là tình trạng chức năng thận bị suy giảm kéo dài, không thể phục hồi hoàn toàn. Suy thận tiến triển theo 5 giai đoạn, từ tổn thương nhẹ đến mất hoàn toàn chức năng lọc máu, cần điều trị thay thế như chạy thận hoặc ghép thận. Mỗi giai đoạn phản ánh mức độ suy giảm chức năng lọc máu được đánh giá qua chỉ số độ lọc cầu thận (GFR).
Giai đoạn một
Ở giai đoạn một của suy thận, chỉ số GFR ≥ 90 ml/phút/1,73 m2, chức năng lọc của thận vẫn trong giới hạn bình thường, nhưng có dấu hiệu tổn thương thận như đạm niệu vi thể (microalbumin niệu), bất thường trên hình ảnh (siêu âm thận) hoặc có bệnh lý nền như tăng huyết áp, tiểu đường... Các triệu chứng thường chưa rõ ràng, bệnh nhân có thể cảm thấy sức khỏe bình thường.
Người bệnh suy thận ở giai đoạn 1 cần kiểm soát tốt các bệnh nền (huyết áp, đường huyết), theo dõi chỉ số creatinine và nước tiểu định kỳ, duy trì lối sống lành mạnh như ăn nhạt, uống đủ nước và tránh thuốc gây hại cho thận (thuốc kháng viêm không steroid - NSAID).
Giai đoạn 2
Nếu chỉ số GFR khoảng 60-89 ml/phút/1,73 m2, chức năng thận bắt đầu giảm nhẹ, nhưng vẫn còn đủ để thực hiện hầu hết chức năng sinh lý. Một số triệu chứng ban đầu là mệt mỏi nhẹ, đi tiểu đêm, cao huyết áp. Người bệnh cần chú ý điều chỉnh chế độ ăn (giảm đạm nếu có chỉ định); kiểm tra chức năng thận định kỳ 3-6 tháng một lần và tránh dùng các thuốc gây hại cho thận nếu không cần thiết.
Giai đoạn 3
Chỉ số GFR khoảng 30-59 ml/phút/1,73 m2. Các triệu chứng bao gồm mệt mỏi kéo dài, thiếu máu nhẹ, da sạm, dễ chuột rút. Người bệnh có thể có biến chứng như tăng huyết áp, rối loạn điện giải, xương khớp.
Người bệnh suy thận giai đoạn 3 cần bắt đầu phối hợp điều trị với bác sĩ chuyên khoa để tăng cường kiểm soát huyết áp, đường máu; giảm lượng đạm trong khẩu phần ăn theo chỉ định dinh dưỡng và theo dõi kỹ nồng độ creatinine, ure, điện giải.
Giai đoạn 4
Chỉ số GFR khoảng 15-29 ml/phút/1,73 m2. Lúc này, chức năng thận đã giảm đáng kể, cần chuẩn bị cho phương pháp điều trị thay thế thận. Thiếu máu nặng, ngứa, chán ăn, buồn nôn, phù, tăng huyết áp kháng trị, rối loạn canxi - phốt pho là các triệu chứng của suy thận giai đoạn 4.
Người bệnh cần được theo dõi sát sao để sẵn sàng chạy thận hoặc ghép thận khi cần. Một số hình thức điều trị thay thế có thể được các bác sĩ tư vấn là chạy thận nhân tạo, lọc màng bụng hoặc ghép thận.
Giai đoạn 5 (suy thận giai đoạn cuối)
Chỉ số GFR <15 ml/phút/1,73 m2, thận gần như mất hoàn toàn chức năng lọc máu. Người bệnh phải điều trị thay thế để duy trì sự sống. Suy thận giai đoạn này thường gây mệt mỏi nghiêm trọng, buồn nôn nặng, nôn, phù toàn thân, tiểu ít, chán ăn, ngứa, hôn mê do tăng ure huyết.
Bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối cần chạy thận nhân tạo 3 lần một tuần hoặc lọc màng bụng liên tục tại nhà, nếu có đủ điều kiện thì ghép thận. Một số hỗ trợ tâm lý, dinh dưỡng và kiểm soát biến chứng đi kèm cũng được tiến hành kèm theo trong quá trình điều trị.
Suy thận là tiến trình không thể đảo ngược nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và làm chậm tiến triển nếu phát hiện sớm và tuân thủ điều trị. Người bệnh nên theo dõi định kỳ chức năng thận, nhất là ở người có nguy cơ cao (đái tháo đường, tăng huyết áp, người lớn tuổi, có tiền sử gia đình) là yếu tố then chốt giúp bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Khám định kỳ là cách để bảo vệ sức khỏe tối ưu nhất, giúp phát hiện các tình trạng bệnh lý nguy hiểm sớm, trong đó có suy thận.
Xét nghiệm chỉ số độ lọc cầu thận (GFR) thế nào?
Để đánh giá chức năng lọc máu của thận, người bệnh cần đến bệnh viện để làm xét nghiệm creatinin và các xét nghiệm khác như độ lọc cầu thận (eGFR).
Độ lọc cầu thận đại diện cho dòng huyết tương từ cầu thận vào khoang Bowman (khoang rỗng chứa dịch lọc cầu thận và bao bọc tiểu cầu thận) trong một khoảng thời gian nhất định và là thước đo chính để đánh giá chức năng thận. Thận nhận 20-25% lượng máu mà tim bơm ra khỏi các buồng tim vào động mạch trong một phút, (tương đương 1-1,1 lít máu mỗi phút). Máu đi vào các búi cầu thận riêng lẻ qua tiểu động mạch đến và thoát ra ngoài qua tiểu động mạch đi. Trong lưu lượng máu qua thận, chỉ huyết tương mới có thể đi qua cầu thận.
Dựa trên nồng độ creatinin máu, tuổi, giới tính, chủng tộc, được tính toán theo công thức toán học, từ đó có thể ước đoán được độ lọc cầu thận của người trưởng thành (estimated Glomerular Filtration Rate - eGFR). eGFR có thể được chỉ định khi một người khám sức khỏe định kỳ hoặc có các biểu hiện bệnh thận như tiểu ít, tiểu nhiều, tiểu máu, tiểu bọt, đau giữa lưng gần thận, sưng mắt cá chân, sưng tay chân, sưng mặt... Trong một số trường hợp, người bệnh mắc các bệnh lý có thể ảnh hưởng đến thận cũng được chỉ định xét nghiệm eGFR như tiểu đường, tim mạch, cao huyết áp hoặc gia đình có người mắc bệnh thận...
Nếu người có bệnh thận được xét nghiệm độ lọc cầu thận thường xuyên, quản lý bệnh thận từ sớm, nguy cơ dẫn đến suy thận rất thấp. Người đã có kết quả suy thận cũng không nên quá lo lắng, vì đã có các phương pháp hỗ trợ khi thận bị suy giảm chức năng là lọc máu, lọc màng bụng và ghép thận.
