Bệnh đậu mùa khỉ
Đậu mùa khỉ là bệnh do virus đậu mùa khỉ gây ra, lây nhiễm từ động vật sang động vật, động vật sang người, người sang người và chưa có vaccine dự phòng.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Nguyễn Đình Qui, Trưởng khoa Nhiễm, Bệnh viện Nhi Đồng 2 (TP HCM).
Đường lây nhiễm
- Từ người sang người:
Người mắc bệnh có khả năng lây trong thời gian có triệu chứng (thông thường từ 2 đến 4 tuần) khi tiếp xúc gần với người lành. Vật trung gian lây gồm:
+ Nốt ban, dịch cơ thể (như dịch, mủ hoặc máu từ tổn thương trên da) và vảy.
+ Nước bọt từ vết loét, tổn thương hoặc chỗ đau trong miệng.
+ Quần áo, ga gối, khăn hoặc vật dụng khác như dụng cụ ăn, bát đĩa bị nhiễm virus.
+ Từ thai phụ lây sang bào thai, hoặc từ cha mẹ nhiễm bệnh lây cho con trong hoặc sau khi sinh do tiếp xúc trực tiếp da với da.
- Từ động vật sang người:
- Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh có thể lây sang người khi người tiếp xúc với động vật nhiễm bệnh.
- Vật chủ bao gồm các loài động vật gặm nhấm và linh trưởng.
Triệu chứng
Triệu chứng điển hình thường kéo dài từ 2 đến 4 tuần và tự biến mất mà không cần điều trị, bao gồm:
- Sốt.
- Đau đầu dữ dội.
- Đau cơ.
- Mệt mỏi.
- Sưng hạch.
- Phát ban hoặc tổn thương da.
+ Ban thường xuất hiện sau sốt 1-3 ngày.
+ Tổn thương da có thể phẳng hoặc hơi nổi, chứa dung dịch trong hoặc hơi vàng và sau đó có thể đóng vảy, khô và rụng vảy.
+ Ban thường tập trung ở mặt, lòng bàn tay và lòng bàn chân.
+ Các tổn thương này cũng có thể gặp ở miệng, bộ phận sinh dục và mắt.
Người có nguy cơ nhiễm bệnh
Bất cứ ai tiếp xúc gần với người có triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ hoặc với động vật nhiễm bệnh đều có nguy cơ cao mắc bệnh.
Nguy cơ biến chứng, tử vong
- Phần lớn bệnh tự thoái lui trong vòng vài tuần.
- Ở một số người, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng như nhiễm trùng da, viêm phổi, nhiễm trùng mắt gây mù, tổn thương thần kinh..., thậm chí tử vong (tỷ lệ 3-6%).
- Trẻ sơ sinh, trẻ em và người có bệnh nền suy giảm miễn dịch có thể có nguy cơ gặp triệu chứng nghiêm trọng hơn và tử vong do bệnh đậu mùa khỉ.
Điều trị
- Triệu chứng bệnh thường tự hết mà không cần điều trị.
- Quan trọng là cần chăm sóc nốt ban bằng cách để chúng tự khô hoặc băng lại bằng gạc ẩm để bảo vệ vùng bị tổn thương nếu cần thiết.
- Tránh chạm vào bất cứ chỗ đau nào trong miệng hoặc mắt.
- Có thể súc miệng và nhỏ mắt với điều kiện tránh sử dụng sản phẩm có chứa corticoides.
- Globulin miễn dịch ở người (Vaccinia Immune Globulin - VIG) được khuyến cáo sử dụng trong các ca bệnh nghiêm trọng.
- Loại thuốc kháng virus là tecovirimat, tên thương mại TPOXX, đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ phê duyệt năm 2022 để điều trị bệnh đậu mùa khỉ.
Phòng ngừa
Một loại vaccine mới MVA-BN - còn gọi là Imvamune, Imvanex hoặc Jynneos, được phê duyệt vào năm 2019 để sử dụng trong phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ. Tuy nhiên, vaccine này vẫn chưa được phổ biến rộng rãi. Do đó, để phòng bệnh, cần:
- Cách ly người bệnh trong phòng (tốt nhất nên có nhà vệ sinh riêng bên trong).
- Hạn chế thời gian tiếp xúc với người nghi ngờ hoặc khẳng định mắc bệnh đậu mùa khỉ.
- Nếu cần phải tiếp xúc gần người bệnh, hãy khuyến khích người bệnh tự cách ly và che bất cứ vùng tổn thương da nào nếu có thể. Chẳng hạn mặc quần áo che lên chỗ có ban. Hai bên đều phải đeo khẩu trang y tế.
- Tránh tiếp xúc da với da bất cứ khi nào có thể.
- Sử dụng găng tay dùng một lần nếu tiếp xúc trực tiếp với vùng da bị tổn thương.
- Đeo khẩu trang khi làm sạch quần áo hoặc ga gối cho người nhiễm bệnh.
- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hoặc sát khuẩn tay bằng dung sát khuẩn có chứa cồn sau khi tiếp xúc với người bệnh và các vật dụng các nhân, các bề mặt mà người bệnh sử dụng.
